แหล่งขุดค้นไดโนเสาร์ภูกุ้มข้าว
ภูกุ้มข้าวเป็นภูเขาขนาดย่อมตั้งอยู่กลางทุ่งนาในเขต อ.สหัสขันธ์ จ.กาฬสินธุ์ ในบริเวณนี้เป็นแหล่งที่มีการขุดพบฟอสซิลกระดูกไดโนเสาร์จำนวนมากที่สุดในประเทศไทย
ประวัติของแหล่งไดโนเสาร์ภูกุ้มข้าว เริ่มจากปี พ.ศ. 2513 พระครูวิจิตรหัสคุณ เจ้าอาวาสวัดสักกะวัน ซึ่งตั้งอยู่เชิงภูกุ้มข้าว ได้พบฟอสซิลโครงกระดูกสัตว์ขนาดใหญ่และเก็บรักษาไว้ กระทั่งปี 2523 ดร.วราวุธ สุธีธร และคณะนักธรณีวิทยาจากกรมทรัพยากรธรณีได้มาสำรวจพื้นที่แถบภูกุ้มข้าว แล้วพบว่าฟอสซิลเหล่านั้นเป็นโครงกระดูกไดโนเสาร์ซอโรพอด
ต่อมาในปี 2537 พระครูวิจิตรสหัสคุณ เจ้าอาวาสวัดสักกะวันได้พบกระดูกเป็นหินจำนวนมากถูกน้ำฝนกัดเซาะโผล่มาจากชั้นหินที่ภูกุ้มข้าว คณะสำรวจไดโนเสาร์ไทย-ฝรั่งเศส ก็ออกสำรวจและขุดค้นฟอสซิลไดโนเสาร์ในแหล่งภูกุ้มข้าวอย่างเป็นระบบ กระดูกที่พบมีจำนวนมากขึ้น กระทั่งปลายปี 2538 เมื่อการขุดค้นเสร็จสิ้น ก็พบฟอสซิลกระดูกไดโนเสาร์มากกว่า 700 ชิ้นในชั้นหินเสาขัว ยุคครีเทเชียส อายุประมาณ 130 ล้านปี โดยเป็นกระดูกของไดโนเสาร์ซอโรพอดอย่างน้อย 7 ตัว
สิ่งที่น่าสนใจก็คือ มีการขุดพบโครงกระดูกไดโนเสาร์ที่เรียงต่อกันเกือบครบทั้งตัวอยู่ในท่านอนคว่ำ ตั้งแต่กระดูกขาหน้าข้างซ้าย กระดูกสันหลัง กระดูกซี่โครง กระดูกสะโพก ต่อเนื่องถึงกระดูกหางที่ม้วนมาพาดกลางหลัง นับว่าเป็นโครงกระดูกไดโนเสาร์ที่สมบูรณ์ที่สุดของไทย ภายหลังตรวจพบว่าเป็นของไดโนเสาร์ ภูเวียงโกซอรัส สิรินธรเน ที่ยังไม่โตเต็มที่ มีความยาวประมาณ 13-15 เมตร
การขุดพบฟอสซิลไดโนเสาร์จำนวนมากในบริเวณนี้ รวมทั้งจากแหล่งอื่นๆ ในประเทศไทย จึงเป็นที่มาของการสร้างพิพิธภัณฑ์สิรินธรที่ภูกุ้มข้าวนั่นเอง
แหล่งขุดค้นไดโนเสาร์ภูกุ้มข้าว
